Kızılırmak Deltası, Kızılırmak nehrinin taşıdığı alüvyonlar ile oluşan, ülkemizdeki en büyük deltalardan biridir.
Samsun ilinin Bafra, 19 Mayıs ve Alaçam ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır.
Kızılırmak Deltası, 56.000 hektar genişliğinde, irili ufaklı 20 adet göl ile büyük bataklık ve sazlık alanlardan oluşması, çok büyük bir alana sahip olması ve de barındırığı kuş sayısı bakımından yalnızca Türkiye için değil tüm dünya ekolojisi açısından büyük öneme sahiptir.
Yaban hayatı geliştirme sahası olarak ilan edilen bu alan 19 Mayıs, Bafra ve Alaçam ilçelerini kapsamaktadır.
Doğal özellikleri büyük ölçüde korunabilmiş, ülkemizin Karadeniz kıyısındaki tek sulak alanıdır.
Kızılırmak Deltası, göç sırasında Karadeniz'i doğrudan aşan kuş türleri için yaşamsal önem taşımaktadır.
Batı Palaearktik bölge içerisinde yaklaşık 1.100 kuş türü yaşamakta olup bu türlerin % 40'ı yani yaklaşık 460 çeşidi Türkiye'de belirlenmiştir.
Bu bölgedeki kuş türlerinin ise yaklaşık %35'i Kızılırmak Deltası'nda tespit edilmiş olup yaklaşık % 15'i burada üremektedir.
Delta içinde yaban hayatını korumak ve Unesco Geçici Miras Listesine giren bu alanı geliştirmek adına araçla girişler yasaklanmış ve araç gezileri sadece Büyükşehir Belediyesinin tur otobüsü marifetiyle yapılmaktadır.
Delta özelliğini kaybetmemiş Karadeniz kıyısında bulunan tek sulak alandır.
Alanın 22.000 hektarı 1998 yılında Ramsar alanı ilan edilmiştir.
5174 hektarı Yaban hayatı geliştirme sahası ilan edilmiştir.
1994 yılında su kuşları yaşam alanı olduğu belirlenmiştir.
Kızılırmak Nehri, Sivas İli, İmranlı İlçesinin doğusunda yer alan Kızıldağ’dan (3025 m.) doğarak, Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Çankırı ve Samsun il sınırları içinde yaklaşık 1.355 km yol kat ettikten sonra Bafra Burnu’ndan Karadeniz’e ulaşır.
Kızılırmak Nehri dışında deltadaki sürekli akarsular, Bafra Ovası’nın doğusundaki Engiz ve Piliç Çayı ile Darboğaz ve Mera dereleri, batısındaki İlyaslı Çayı ile Bedeş, Gökçesu, Söğütlük, Gökçeboğaz ve Uluçay (Alaçam) dereleridir.
Uluçay Deresi’nin ortalama debisi 2.304 m³, Engiz Çayı ve Boytar kanalının ortalama debisi ise sırasıyla 2.317 m³ ve 6.963 m3' tür.
Kızılırmak Deltası’nın batı ve doğu sahilinde, delta ve kıyı oluşumunu meydana getiren doğal şartlar, farklı büyüklüklerde göllerin meydana gelmesini sağlamıştır. Kızılırmak Deltası’nın doğu sahilinde, Balık Gölü, Uzun Göl, Gıcı Göl, Tatlı Göl, Altınlı Göl, Paralı Göl, Cernek Gölü, Liman Gölü, Tuzlu Göl ve Sülüklü Gölü yer alırken batı sahilinde ise Karaboğaz Gölü ve Mülk Gölü yer almaktadır.
Deltadaki sulak alan ekosistemleri geçmişte Kızılırmak Nehri'nin düzenli taşkınları ve deniz bağlantılarından giren sularla beslenirken, nehir üzerine yapılan barajlar ve taşkın önleme seddeleri nedeniyle taşkınlar önlenmiş ve doğal beslenimleri durmuştur.
Özellikle kuşaklama kanallarının inşasından sonra ve drenaj sularının da iletim kanalıyla denize tahliye edilmesi, yeterli beslenememeden dolayı zamanla göllerdeki suyun çekilmesine ve kuruma riskinin artmasına sebep olmuştur.