Kirim Kongo Kanamali Ates

KIRIM KONGO KANAMALI ATESINDEN KORUNMADA VE HASTALIGIN KONTROLÜNDE YAPILMASI GEREKEN ÇALISMALAR

Kirim-Kongo kanamali atesi (KKKA) etkeni virüs olan bir enfeksiyon hastaligidir. Hastaligin etkeni olan virüsün tasiyicisi olarak rol alan keneler, yabani hayvanlar, çiftlik hayvanlari ve insanlar arasinda virüsün tasinmasina ve çogalmasina aracilik etmektedirler.

Kirim-Kongo kanamali atesi dogal dengenin degisimiyle (iklim, bitki örtüsü, yabani hayvan sayisindaki artis vb.) dogrudan ilgili bir hastaliktir. Nitekim hastaligin ilk olarak tespit edildigi Kirim’da da hastalik dogal dengelerdeki degisiklik sonucunda ortaya çikmistir. Insanlarin girisi yasaklanan ve tarima kapatilan bölgeler, birkaç yil sonra tekrar tarima açildiginda hastalik görülmeye baslamistir.

Dogal dengelerin bozulmasinda ve buna bagli olarak hastaligin görülmesinde sürekli avlanma yasagi veya kontrolsüz avcilik ve yayla yasagi gibi faktörlerin de önemli etkileri bulunmaktadir.

Dogal hayatta yaban hayvani sayisindaki artis, kenelerin kan emmeleri ve üremeleri için uygun ortamin olusmasina zemin hazirlamakta olup bu durum, zaten çok fazla sayida yumurta yumurtlama özelligi olan kene sayisinin hizla artmasina sebep olmaktadir.

Ülkemizde hastalikla iliskili bulunan kene türü yaban hayati ile çok yakindan iliskilidir. Bu kene yasama dönemlerinin bir bölümünde yaban hayvanlarindan kan emerken, hayatinin diger evresinde özellikle çiftlik hayvanlarindan kan emmektedir. Yogun kene varliginin olmasi, insanlarin kenelerle daha çok karsi karsiya kalmalari anlamina gelmektedir.

Virüsün, küçük odaklar seklinde yaban hayvanlari ile kene arasinda devamliligini sagladigina inanilmaktadir. Hastalik, yaban hayati ile insanlarin iç içe oldugu bölgelerde kene sayisinin artisina bagli olarak çikmaktadir. Ayrica yerden beslenen kuslar ile (keklik, çulluk, karga vb.) göçmen kuslarin da kenelerin baska alanlara tasinmasinda etkili oldugu bilinmektedir.



Söz konusu kene kurak ve yari kurak bozkir iklimini sevmekte ve genellikle bozkir ile diger iklimlerin kesisme yerlerinde, kuru taban örtüsüne sahip bodur ormanlik (mese, geven vb.) alanlarda yaygin olarak görülmektedir. Özellikle vadilerle çevrili daglik alanlarin yamaçlari, yaban hayvanlarinin daha sik dolastigi alanlar oldugundan keneler açisindan hayli zengin bölgelerdir.



Yaban hayvanlari ile evcil hayvanlarin karsilasmalari veya gece gündüz farki da olsa ayni veya yakin alanlari kullanmalari ile evcil hayvanlara kene geçisi olmakta ve virüs için yeni çogalma alanlari olusmaktadir. Evcil hayvanlara yapismak suretiyle beslenen enfekte kenelerin yumurtalariyla, otlaklar ile hayvanlarin yasadigi diger alanlar da riskli alanlar haline gelebilmektedir.

Virüsler hayvanlarda genellikle belirti veren bir hastaliga yol açmamaktadir. Hasta insanlarin kanlariyla kontrolsüz temas ile insandan insana hastaligin geçmesi de söz konusudur.

Hastaligin tedavisinde uygulanabilecek etkililigi bilimsel olarak ispatlanmis bir ilaç ile yine etkinligi bilimsel çevrelerce kabul görmüs uygulanabilir bir asi mevcut degildir. Bazi Dogu Avrupa ülkelerinde geçmiste kullanilan KKKA asilari da uygulanabilir olarak görülmemistir.

KKKA hastaliginin kontrolünde bilinçli korunma tedbirlerinin alinmasi hayli önem kazanmaktadir. Epidemilerin kontrolünde, kisisel korunma önlemlerinin alinmasi ve kene sayisinin azaltilmasi amaçlanmaktadir.

KISISEL KORUNMA TEDBIRLERI

Kisisel korunma önlemleri KKKA riski olmasa bile, kenelerle bulasabilen diger hastaliklardan da korunmak için her zaman uygulanmasi gereken hususlardir.

• Kene riski olan yerlerde bulunuldugunda, vücudu tamamen örtecek giysiler giyilmeli ve açik renkli elbiseler tercih edilmelidir.
  
  
• Kenelerin vücuda girebilecegi açikliklarin kapatilmasi önemlidir (Pantolon paçalarinin çorap içine konulmasi, çizme giyilmesi vb.)
  
  
• Kirsal alanlara gidildiginde vücudun açikta kalan kisimlarina repellent olarak bilinen böcek kovucu maddelerin sürülmesi, kenelerin birkaç saat vücuda yaklasmalarini engellemektedir.
  
  
• Dis elbiselere, yikamaya da dayanikli olan, etki süresi uzun kene öldürücü ilaçlar (insektisit) sürülmesi etkili bir korunma araci olabilmektedir.
  
  
• Vücut kene yönünden sik sik kontrol edilmeli, kene varsa bir pens veya cimbizla, kenenin deriye yapistigi yerden tutulup saga sola oynatilarak çivi çikarir gibi çikarilmalidir. Kene vücuttan ne kadar kisa sürede çikarilirsa hastalik riski de o kadar azalmaktadir.

Keneyi vücuttan uzaklastirma konusunda bilgi sahibi olmayanlar disinda, vücuda yapismis kenenin uzaklastirilmasi için saglik kurulusuna basvurmaya gerek bulunmamaktadir. Vücuttan kene uzaklastirmak usulünce yapildigi takdirde kolayca ve risksiz yapilabilecek bir islemdir. Kene çikarildiktan sonra kenenin yapistigi yere tentürdiyot gibi antiseptik maddeler sürülmelidir.

Vücudundan kene yapisan kisiler 10 gün kadar ani baslayan ates, bas agrisi, yogun halsizlik, bulanti ve kusma gibi sikâyetler yönünden kendilerini izlemeli, böyle bir sikâyetin olmasi durumunda en yakin saglik kurulusuna basvurmalidir.

• Vücuttan uzaklastirilan keneler çamasir suyu, alkol veya insektisit içine atilarak öldürülmelidir.
  
  
• Vücut üzerindeki keneler öldürülmemeli ve patlatilmamalidir.
  
  
• Keneleri vücuttan uzaklastirmak amaciyla üzerlerine sigara basmak veya kolonya ve gazyagi dökmek gibi yöntemlere basvurulmamalidir.
  
  
• Insanlarin veya hayvanlarin kanlarina korunmasiz temas edilmemelidir.

KENE SAYISININ AZALTILMASINA YÖNELIK TEDBIRLER

• Hastaligin bulasmasindan birincil derecede sorumlu oldugu bilimsel olarak da ortaya konmus olan kenelerin son konaklarinin özellikle sigirlar basta olmak üzere çiftlik hayvanlari olmasi dolayisiyla, bu hayvanlarda kene mücadelesi yapilmasi gerekir.
  
  
• Bu mücadelenin hayvancilikla ugrasan vatandaslara birakilmadan, risk altindaki tüm bölgelerde kontrollü ve es zamanli bir sekilde, kampanya tarzinda yapilmasi önemlidir.
  
  
• Kene sayisini kontrol altina almak amaciyla çevreye yönelik genis ilaçlama yapilmasi gerekli görülen bir uygulama degildir. Keneleri dogadan tamamen yok etmek de mümkün degildir. Ayrica, yogun ilaçlamalarin dogal dengelerin bozulmasina ve yeni problemlerin ortaya çikmasina yol açabilecegi de unutulmamalidir.
  
  
• Park ve mesire yerleri gibi dar alanlarda ise çok yogun kene olmasi durumunda, çevreye ve halk sagligina yönelik etkileri iyi bilinen insektisit ilaçlarin uzmanlarin kontrolünde yapilmasi faydali olabilir.