Dolarin Uzun Vadede Deger Kaybedecek. Dünya Tek Para Birimine Gidiyor.
Dünyada tahil stoklari gittikçe düsüyor. Gida fiyatlari artmiyor. Kuraklik büyük sorun oluyor.
2009’da yine kuraklik beklenmektedir Lübnan, Israil, Filistin’den yukari dogru Iran,Irak, Suriye, Türkiye, Türkmenistan, Türkistan, Kirgizistan, Özbekistan’a kadar genis bir bölgeyi kapsayacaktir. Çin sahip oldugu nüfus ile gida problemi sorunuyla karsilasacak ve bu konuda tedbirler alacak ve bu tedbirlerin sonucu ekonomik dengeleri etkileyecek bir ülkedir.
Çin global ekonomik alandaki bütün dengeleri bozabilecek kadar elinde dolar rezervi bulundurmaktadir.{2009 basi $ 2trilyon}Çin’i petrol zengini Arap ülkeleri ve Rusya ve Hindistan’da takip edip parasini degerlendirmeye çalisirsa dolar global alanda deger kaybedecektir. Çünkü bu ülkeler paralarini degerli kilmak için ellerinde bulundurduklari dolar rezervlerini, satarak yapacaklar ve dolarin degeri düstükçe kendi paralari degerlenecek. Ithal ettikleri gidalar ucuza mal olacaktir.
Dolarin deger kaybedeceginin diger bir göstergesi de finansal makro dengelerdir. Amerikan halki tasarruf yapmiyor. Diger ülkelerin tasarruflarindan Amerikan hazine bonosuna ve finansal kuruluslara yatirdigi paralari harciyorlar. Bunun baska bir anlami Amerika’nin bono senet haline getirdigi devlet kagitlarini satmak ve dolar basma ile borçlanmasidir.
Dünyada 120 trilyon dolar dolasmakta Amerika’nin GSMH 14.5 trilyon dolar. Amerika bu hesapla kendi GSMH’dan 8 kat fazla dolar basmis. Dünyanin toplam GSMH’si 60 trilyon dolar. Ortada henüz patlamaya hazir hale gelmis bir dolar enflasyonu potansiyeli var.10 Trilyonun %70’ine yakin büyük bir kismi da banknot dolar degil finansal kuruluslarin bilgisayarlardaki sanal dolarlar. Piyasada banknot olarak dolasan dolar 35 trilyon civarinda.
Amerikanin devamli para bastigini da göz önüne alirsak dolarin degerini kaybedecegi senaryosunun gerçege en yakin bir tahmin oldugu görülebilinir. Çin ve Rusya basta olmak üzere birçok ülke tarafindan dolar yerine yeni bir dünya dövizi olusturmanin ciddi sekilde gündeme getirilmesinin de dolarin degeri üzerinde uzun vadede olumsuz etki yapacagi ayrica göz önünde bulundurulmalidir.
Amerikanin devamli para bastigini da göz önüne alirsak dolarin degerini kaybedecegi senaryosunun gerçege en yakin bir tahmin oldugu görülebilinir. Çin ve Rusya basta olmak üzere birçok ülke tarafindan dolar yerine yeni bir dünya dövizi olusturmanin ciddi sekilde gündeme getirilmesinin de dolarin degeri üzerinde uzun vadede olumsuz etki yapacagi ayrica göz önünde bulundurulmalidir.
ABD Ziraat Bakanliginin 2018 yilina kadar ABD ve dünya ziraatinin gidisati üzerine hazirladigi raporda {USDA Agricultural Projection to 2018} 3. sayfasinda The Value of the U.S Dolar baslikli bölümünde 2010-2018 yillari arasinda Amerikan dolarinin belli seviyede deger kazanacagini belirtmektedir. Fakat makro göstergeler bu görüsü dogrulamamaktadir. Ayrica Amerikanin özellikle bu gibi çok stratejik konularda bütün dünyaya açik olarak sunduklari raporlarda belirttikleri böyle tahminlere fazla itibar etmemek gerekiyor. Bu tip piyasa degerleri ile ilgili tahminlerin nasil yanlis çiktigini yasanan ekonomik krizden sonra gördük.Bunun yaninda uzun vadede altin fiyatlari kesinlikle artacagini tahmin ediyorum.
Diger dikkate alinacak gelismelerde vardir. Dünyanin tek para birimine geçme konusunda ilk defa ciddi bir makale Amerika ve dünyanin en etkili sivil toplum örgütü olan ve Baskanlar dahil ABD’nin en etkin kisilerinin üye oldugu CFR{Council on Foreign Relations}’in yayin organi Foreign Affairs’de CFR’in bas ekonomistlerinde Benn Steil tarafindan kaleme alinip Foreign Affairs’in Mayis/Haziran 2007 sayisinda yayinlandi[1] küresellesmenin, daha sofistike bir finansal servis sektörü gelistirerek bütün ülkeleri kolayca bu sisteme adapte etmek gerektigini gelismekte olan ülkelerinin para birimlerinin rezerv olarak tutulmadigini ve bu ülkeler finansal sistem içinde izole oldugunu ülkelerin para birimlerini iptal edip dünyanin tek bir para birimine geçmesi gerektigi gündeme getirilmis, hatta bu paranin devletlerin müdahalesinden bagimsiz sekilde özellestirilmesi fikri öne sürülmüstü.
Bunun yaninda bazi ülkeler Avrupa Birligi örneginde oldugu gibi komsu ülkelerle tek bir para birimine geçme çalismalari yapiyorlar. Sudi Arabistan, Birlesik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Katar, Bahreyn, Umman tek bir para birimine geçmek üzere uzun zamandir bir alt yapi hazirlamaya çalisiyorlardi nedense bunun 2010 yilindan sonraya kaldigini belirttiler[2]
2008 yilinda kurulan Arjantin, Bolivya, Brezilya, Sili, Kolombiya, Ekvator, Guyana, Paraguay, Surinam, Uruguay, Venezualla’nin üye oldugu Güney Amerika Uluslari Birligi{The Union of South American Nations/UNASUR} kendilerine ortak bir Merkez Bankasi ve Ortak bir para birimi olusturmak için çalisiyorlar.[3]
2000 yilinin basindan beri Çin, Japonya, Güney Kore’de dahil Günyedogu Asya ülkeleri Avrupa Birligi örnegini model alarak finans ve ticaretleri entegre ederek tek bir para birimine geçme planlari yapmaktadirlar.[4]
2008 Agustos ayinda San Francisco Merkez Bankasi{Federal Reserve}bir rapor hazirlayarak[5] Dogu Asya ülkelerinin bu birlesmesinin zor olacagini savundu.
Afrika ülkeleri arasinda da bu tip girisimler var. 2002 yilinda 53 Afrika ülkesinin katilimiyla Afrika Birligi {African Union} kuruldu. Bu birlik altinda tek bir para birimi olusturulmasi gündemde.[6]
1990’lardan itibarende Meksika, Amerika ve Kanada’nin katilimiyla Kuzey Amerika’da Amero adli bir para biriminin olusturulmasi gündemde tutuluyor.[7]
Bütün bu gelismeler de göz önüne alinarak Amerikan dolarinin karsisinda güçlü para birimleri olusacagini ve dünyadaki Merkez Bankalari’nin daha az dolar rezervi tutacagini bütün bu faktörlerin dolara olan talebi azaltip dolarin degerinin düsmesine yardimci olacagini dikkate almak gerekiyor.
Nisan ayinin ilk haftasi Londra’da toplanan G20 toplantisinda bu konuda oldukça enteresan bir gelisme oldu.G20 Ülkelerinin bu toplantida yayinladiklari 19. madde{ A single clause in point 19 of the communique}de G20 ülkelerinin IMF’ye global alandaki finans sektörünün üzerindeki baskiyi azaltacak güç kazandirmak için para olusturma {aslinda basma} yetkisi verdigini belirtiyordu. Bu su demekti IMF vasitasiyla de facto dünya dövizi yaratma girisimi resmen baslamis oluyordu. Bu ayni zamanda ülkelerin egemenligi disindaki bir güce-kuruma para basma hakki verilmesi demekti Bu çok önemli nokta dünya basininda fazla ilgi çekmedi.[8] Çok enteresandir ki Benn Steil, bu gelismeyi bize iki sene evvel Foreign Affairs {May/June 2007}deki makalesinde haber veriyor, yol haritasini çiziyordu.
Bu gelisme sunu gösteriyor ABD basta olmak üzere diger ülkeler Amerikan dolarin daha fazla dünya dövizi statüsünü koruyamayacagini artik açik olarak anlamis görünmektedirler.
Türk devleti yetkilileri basta olmak üzere dolar ile is yapanlar elinde dolar bulunduranlar dolarin 2009-2010 ve ileri yillarda deger kaybini göz önünde bulundurarak hesaplarini yapmalari gerekmektedir.